انجمن حسابداری و فناوری اطلاعات اراک

اجاره سرمایه ای

 طبق بند پنج استاندارد شماره ی 21 ایران ، اجاره سرمایه ای عبارت است از اجاره ای که به موجب آن تقریباً تمام مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی به اجاره کننده منتقل می شود .زمانی یک اجاره به عنوان اجاره سرمایه ای طبقه بندی می شود که حداقل یکی از پنج شرط زیر تحقق یابد :الف . طبق قرارداد اجاره ، مالکیت دارایی در پایان دوره اجاره به اجاره کننده منتقل شود . ( اجاره به شرط تملیک)ب . اجاره کننده اختیار داشته باشدکه دارایی مورد اجاره را در تاریخ اعمال اختیار خرید به قیمتی که انتظار می رود به مراتب کمتر از ارزش منصفانه دارایی در آن تاریخ باشد خریداری کند و در آغاز اجاره ، انتظار معقولی وجود داشته باشد که اجره کننده از این اختیار استفاده خواهد کرد . ( اختیار خرید ارزان یا قیمت جذاب )ج . دوره ی اجاره حداقل 75 درصد عمر اقتصادی را دربرگیرد ، حتی اگر مالکیت دارایی نهایتاً منتقل نشود .د . ارزش فعلی حداقل مبالغ اجاره در آغاز اجاره حداقل برابر با 90 درصد ارزش منصفانه ی دارایی مورد اجاره باشد ، و

ه . دارایی مورد اجاره دارای ماهیت خاصی باشد به گونه ای که تنها اجاره کننده بتواند بدون انجام تغیرات قابل ملاحظه ، از آن استفاده کند .توجه داشته باشید که ترتیب شروط بالا حائز اهمیت است . به محض اینکه یکی از شروط محقق شود ، اجاره از دیدگاه اجاره کننده ، سرما یه ای تلقی می شود . ولی اجاره دهنده برای احتساب اجاره به عنوان اجاره سرمایه ای ، علاوه بر پنج شرط پیش گفته می بایست از احراز دو شرط دیگر نیز اطمینان حاصل کند 1 . وجود اطمینانی معقول نسبت به قابلیت وصول حداقل مبالغ اجاره 2 . عدم وجود ابهام با اهمیت پیرامون هزینه های غیر قابل برگشت که در قرارداد اجاره به اجاره دهند تحمیل می شود .

اجاره عملیاتی

 اجاره ای که تقریباً تمام مخاطرات و مزایای ناشی از مالکیت دارایی را منتقل نکند به عنوان اجاره عملیاتی طبقه بندی می شود. از دیدگاه اجاره دهنده ، اجاره ی سرمایه ای از تنوع بیشتری برخوردار بوده و خود به سه زیر مجموعه تقسیم می شود : الف . تامین مالی مستقیم : دراین نوع اجاره ی سرمایه ای ، ارزش دفتری دارایی مورد اجاره در دفاتر اجاره دهنده با ارزش منصفانه ی آن در تاریخ آغاز اجاره برابر است . ب . اجاره به شکل فروش : دراین گروه از اجاره های سرمایه ای ، ارزش دفتری دارایی مورد اجره با ارزش منصفانه ی آن در تاریخ اجاره برابر نیست .ج . اجاره اهرمی

مزایای اجاره

1 . افزایش فروش : اجاره امکان تحصیل تجهیزات را برای اجاره کنندگانی که قدرت خرید تجهزات را به صورت یکجا ندارند فراهم آورده و مشتریان نیز می توانند تجهیزات گران قیمت تر را اجاره کنند ، در صورتی که خرید نقدی آنها برایشان مقدور نیست .2 . انعطاف پذیری و سهولت : تحصیل حق استفاده از دارایی با کمک قرارداد اجاره ، در مقایسه با تامین مالی از طریق بانک ها ، مستلزم تشریفات اداری و زمان کمتری است . 3 . حل بحران نقدینگی : قرارداد اجاره مانع از خروج حجم زیاد نقدینگی به منظور تحصیل دارایی های مورد نیاز شرکت می شود4 . بهبود نسبت های مالی : در قراردادهای اجاره عملیاتی ، تحصیل حق استفاده از دارایی در دفاتر اجاره کننده تحت عنوان دارایسی و بدهی ثبت نشده که طبیعتاً بدین ترتیب نسبت های بدهی تصویر بهتری از شرکت ارائه خواهد شد . 5 . کاهش ریسک : قرارداد اجاره ریسک ناکارآمدی تجهیزات را کاهش می دهد . 6 . بهبود میزان درآمدهای گزارش شده : هزینه های سال های اولیه اجاره ی عملیاتی در مقایسه با اجاره سرمایه ای ( تامین مالی ) ، به واسطه عدم شناسایی هزینه بهره و استهلاک کمتر بوده که این موجب افزایش کل درآمدهای گزارش شده اجاره کننده می گردد .7 . افزایش بازده دارایی : اجاره عملیاتی ، در مقلیسه با اجاره سرمایه ای ، به سبب کاهش منابع دارایی ( مخرج کسر ) و افزایش درآمدهای گزارش شده ( صورت کسر) ، موجب می شود که نسبت بازده دارایی های اجاره کننده افزایش یابد . 8 . مزایای مالیاتی : استهلاک سریع دارایی ها ، مالیات بر درآمد را کاهش می دهد . برخی از دارایی ها همچون زمین ، استهلاک ناپذیر بوده در نتیجه زمانی که اجاره کننده زمینی را اجاره می نماید ، بهای تمام شده زمین با پرداخت اجاره بها به عنوان هزینه از نظر اهداف مالیات بر در آمد از درآمدمشمول مالیات کسر می شود .

معایب اجاره

برخی از این معایب موازی با مزایای آن می باشند : 1 . تامین مالی صددرصد دارایی مورد اجاره ،َ و تحصیل حق استفاده از دارایی به ازای پرداخت های نقدی بابت بهره . ( تفاوت قیمت نقد و مجموع اقساط )2 . تامین مالی خارج از ترازنامه صرفاً این حقیقت را که لایه های جدیدی از بدهی ایجاد شده است ، می پوشاند ( عیبی برای استفاده کنندگان صورت های مالی )3 . اجاره تجهیزات در دسترس برای استفاده ( در مقایسه با تجهیزات در دست ساخت ) ممکن است به محصولات با کیفیت پایین ودر نهایت زیان در فروش برای اجاره کننده منجر شود .4 . اجاره های کوتاه مدت می توانند از نابابی محصول جلوگیری کنند ، امانرخ هایی که در اجاره های کوتاه مدت تعیین میشود معمولاً بیشتر از نرخ اجاره های بلند مدت است . 5 . مزایای مالیاتی ناشی از اجاره ممکن است موقت و زود گذر باشد . وضع یک قانون مالیاتی جدید ممکن است مقررات قدیمی را خنثی کند . این مورد خطری در تمام اجاره های بلند مدت که به منظور مزایای مالیاتی شکل گرفته اند ، محسوب می شود .6 . اجاره های بلند مدت با نرخ های ثابت ، در دوران افزایش نرخ بهره ، ریسک زیان فرصت از دست رفته را به اجاره دهنده تحمیل می کنند .

قراردادهای فروش واجاره مجدد

فروش واجاره مجدد هنگامی واقع می شود که مالک یک فقره دارایی آن را از لحاظ حقوقی به فروش می رساند و ضمن قرارداد اجاره آن را مجدداً اجاره می کند . در این گونه موارد ، اجاره دهنده و اجاره کننده ، هر دو ، ضوابط استاندارد را برای سرمایه ای یا عملیاتی محسوب کردن قرارداد اجاره بکار می گیرند . در بیانیه شماره 5 هیات اصول حسابداری ، اصلی مطرح شد که در این گونه قراردادها نباید سود یا زیان دفتری اجاره کننده بلادرنگ شناسایی شود . بلکه لازم است هر گونه سود یا زیانی توسط اجاره کننده به تدریج مستهلک ودر صورت عملیاتی محسوب شدن قرارداد اجاره به عنوان تعدیل اجاره بها ودر صورت سرمایه ای محسوب شدن قرارداد به عنوان تعدیل مبلغ استهلاک تلقی گردد . سود یا زیان انتقالی به دوره های آتی نیز در ترازنامه ، حسب مورد به عنوان درآمد یا مخارج انتقالی به دوره های آتی طبقه بندی می شود . تنها استثنا براین قاعده این است که در صورت فزونی ارزش دفتری بر ارزش متعارف دفتری ( در فروش واجاره مجدد ) ، زیان مربوط شناسایی می گردد که این موضوع با مفهوم محافظه کاری وقاعده اقل بهای تمام شده یا قیمت بازار هماهنگی دارد .

اجاره اهرمی

اجاره اهرمی در واقع شکل نسبتاً پیچیده ای از اجاره سرمایه ای می باشد که در آن علاوه بر موجر و مستاجر طرف سومی نیز وجود دارد که مسوولیت تامین مالی مالک را بعهده می گیرد و بعبارت دیگر یک اجاره اهرمی شامل سه طرف یعنی موجر، مستاجر و وام دهنده می باشد در این حالت موجر در زمان خرید 40٪ بهای تمام تمام شده درایی را پرداخت می کند و بقیه را وام دهنده تامین می نماید در اجاره اهرمی، موجر از یک طرف از مزایای مالیاتی استفاده می نماید. در این اجاره وام دهنده برای اینکه تضمین برای وصول وام خود داشته باشد حق تصرف دارایی را برای خود محفوظ نگه می دارد. بدین معنی اگر موجر به عللی در پرداخت بدهی خود کوتاهی و قصورد ورزد وام دهنده می توان دارایی مورد اجاره را تملک کند. اجاره اهرمی از نظر مستاجر بعنوان اجاره سرمایه ای طبقه بندی و در حسابها منعکس می گردد. اما از نظر موجر اجاره اهرمی همانند، اجاره با ماهیت تامین مالی مستقیم محسوب می شود .

منبع:سایت بین المللی حسابداری